Bottum-up stedenbouw

Hoe we ook ons best doen in Nederland, we ontwikkelen onze ruimtelijke plannen nog altijd behoorlijk ‘top down’. Het initiatief voor het (her)ontwikkelen van een gebied ligt immers nog steeds bij de overheid. Echter, moderne stedenbouw is meer en meer de optelsom van een veelvoud aan kleinere projecten, dan het uitvoeren van een masterplan met een gedefinieerd eindbeeld. Stedenbouw met een ‘open einde’ vraagt echter om een radicale herdefiniëring van het instrumentarium: bijvoorbeeld om een andere omgang met bestemmingsplannen en burgerinitiatieven.

Verruimen bouwrechten bij investeren in publieke plichten

Het is dus belangrijk dat we precieze bepalingen wat er allemaal wél en niet kan, verruilen voor een scala van mogelijkheden die op voorhand niets uitsluiten. Dit verruimen van de mogelijke bouwrechten voor een gebied moet dan wél samengaan met specifieke verplichtingen en verantwoordelijkheden. Om een concreet voorbeeld te geven: het is prima om een kantoorpand in een oude industriewijk uit te breiden met een aantal woningen, maar daarvoor zal er ook geïnvesteerd moeten worden in de aangrenzende openbare ruimte danwel zal het gebouw vér boven de geldende duurzaamheidsnormen gebouwd moeten worden.

Hét antwoord bij versnipperd eigendom

De nieuwe praktijk die dit mogelijk moet maken noemen wij Collaborative Urban Redevelopment (CURe). Voorsorterend op de nieuwe omgevingswet, zou de ruimtelijke kwaliteit van een gebied op voorhand gedefinieerd moeten worden samen met een scala aan bouwrechten en investeringsplichten die die kwaliteiten ondersteunen en verbeteren. Individuele bewoners, eigenaren of belangengroepen kunnen de mogelijkheden aangrijpen om gebruikswaarde, ruimtelijke waarde en financiële waarde toe te voegen aan hun stad, wijk, buurt en gebouwen. De overheden stimuleren hiermee het investeren in de omgeving, met een fundamentele ‘bottom-up’ benadering, gebaseerd op de integrale ruimtelijke kwaliteit.

Collaborative Urban Redevelopment (CURe) is een lopend onderzoeksproject, geïnitieerd door atelier Dutch. Het heeft geleid tot een aantal studies en concrete projecten. Almere Ambachtsmark en Reeuwijk Zoutman zijn voorbeelden van de toepassing van CURe in de praktijk.